روانپزشک، روانکاو، روانشناس! واقعاً چه فرقی میان این‌ها وجود دارد؟ برای چه مشکلی باید سراغ کدام برویم؟ این‌ها سؤالاتی است که احتمالاً به ذهن خیلی از ما خطور کرده است. واقعیت این است که اگر برای حل مشکلات خود به‌اشتباه به‌جای یکی سراغ آن‌یکی برویم، احتمالاً دردسرهای جدی‌ای در انتظار ما خواهد بود. در این یادداشت تک‌تک این تخصص‌ها را معرفی کرده و به شما خواهیم گفت که فرق روانشناس و روانکاو و روانپزشک چیست؟
اولین گام برای فهمیدن تفاوت روانشناس و روانپزشک و روانکاو، فهمیدن تعریف درست از هریک از آن‌ها است. در ادامه تعریف درست این تخصص‌ها را می‌خوانید.
روانپزشک کیست؟
روانپزشک فردی است که فارغ‌التحصیل علوم پزشکی در شاخه روانپزشکی است. به‌طورمعمول، یک فرد برای گرفتن مدرک روانپزشکی، ابتدا باید فارغ‌التحصیل پزشکی شده و سپس در رشته روانپزشکی ادامه تحصیل دهد.
یک روانپزشک مسئولیت پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات احساسی، روانی، رفتاری و تکوینی را بر عهده دارد. تمرکز روانپزشک در فرایند تشخیص و درمان، پیدا کردن ناهماهنگی‌ها و ناهمگونی‌های شیمیایی درون مغز بوده و به دنبال یافتن مشکل و حل آن از طریق ایجاد تعادل در فرایند شیمایی مغز است. ازاین‌رو روش‌های درمانی به‌کاربرده شده توسط روانپزشک، عموماً مبتنی بر دارودرمانی و در برخی مواقع استفاده از روش‌هایی مانند شوک الکتریکی است.
روانکاو کیست؟
روانکاو کسی است که به تحلیل و ریشه‌یابی علل مشکلات روانی در ناخودآگاه و گذشته افراد می‌پردازد. رشته روانکاوی جزو تخصص‌های رشته روانشناسی است و طبیعتاً هر فردی برای فارغ‌التحصیلی در رشته روانکاوی، ابتدا باید در رشته روانشناسی فارغ‌التحصیل شود.
تصویر کلیشه‌ای بیماری که بر روی یک کاناپه دراز کشیده و برای روانکاو خود صحبت می‌کند، بهترین تصویری است که می‌توان از شغل روانکاوی ارائه داد؛ هرچند که امروزه دراز کشیدن بر روی کاناپه الزام روانکاوی نیست. همان‌طور که نوشتیم، یک روانکاو به‌صورت تخصصی و ویژه بر روی ناخودآگاه فرد کار می‌کند. ریشه‌یابی علل مشکلات در اتفاقاتی که در کودکی فرد روی‌داده است، از اصلی‌ترین تخصص‌های یک روانکاو به شمار می‌رود.
روانشناس کیست؟
روانشناس فردی است که فارغ‌التحصیل رشته روانشناسی در مقطع کارشناسی و یا کارشناسی ارشد است. یک روانشناس در طول تحصیل معمولاً بر روی رفتار افراد با محیط و با اطرافیان مطالعه می‌کند.
یک روانشناس بر روی رفتار انسان تحقیق و مطالعه کرده و به‌صورت حرفه‌ای به انجام آزمون برای تشخیص مشکلات و ناهنجاری‌ها می‌پردازد. بااین‌حال روانشناسان بیشتر به دلیل ارائه خدمات مشاوره شهرت دارند. مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره اعتیاد و دیگر انواع مشاوره ازجمله خدمات دیگری هستند که روانشناسان در ایران ارائه می‌کنند.
پیشنهاد خواندنی: «مشاوره روانشناسی چیست؟»
فرق روانشناس و روانپزشک
مهم‌ترین فرق روانشناس و روانپزشک در متد درمانی آن‌ها است. روانپزشک از دارو برای درمان استفاده می‌کند، درحالی‌که روانشناس با گفت‌وگو با بیمار خود، اقدام به حل مشکل می‌کند. باید در نظر داشته باشید که روانشناس حق تجویز دارو ندارد.
برای درمان بیماری‌های روانی حاد باید به روانپزشک مراجعه کرد. شیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی حاد ازجمله بیماری‌هایی هستند که برای درمان آن‌ها باید به روانپزشک مراجعه کنید. از سویی دیگر، روانشناس مناسب حل مشکلات رایج روانی است؛ درواقع اساساً به افرادی که به روانشناس مراجعه می‌کنند «بیمار» نمی‌گویند، زیرا مشکلات شکل بیماری ندارند. مشکلات زناشویی، مشکلات کودکان، ترس، استرس و مشکلاتی که ناشی از عوامل محیطی و ارتباطی است، معمولاً از طریق مراجعه به روانشناس و دریافت مشاوره حل می‌شود.
فرق روانشناس و روانکاو
برخلاف تفاوت‌های فاحش روانپزشک و روانشناس، روانشناس و روانکاو تفاوت‌های چندان چشمگیری ندارند. مهم‌ترین فرق روانشناس و روانکاو در نحوه برخورد با مشکلات فرد است. روانشناس بیشتر به وضعیت امروز فرد و تعاملی که با محیط و اطرافیان دارد توجه می‌کند اما روانکاو ریشه مشکلات را در گذشته‌های دور فرد و در ناخودآگاه او جست‌وجو می‌کند.
روانشناس بیشتر سعی می‌کند با دادن مشاوره به فرد، به او راهکار ارائه دهد تا بتواند بر مشکلاتش فائق آید، حال‌آنکه روانکاو ریشه‌های مشکلات فرد را برای او نمایان می‌کند و سعی می‌کند آنچه باعث بروز این مشکلات شده است را به فرد نشان داده و برای او حل کند. درمجموع روانشناس در مقایسه با روانکاو کمتر بر روی ناخودآگاه تمرکز می‌کند.
به کدام‌یک مراجعه کنیم؟
حال که فرق روانشناس و روانکاو و روانپزشک را متوجه شدید، احتمالاً پی برده‌اید که برای مشکل خود باید به کدام‌یک مراجعه کنید. بااین‌حال اگر هنوز هم برایتان به‌درستی روشن نشده است، اندکی توضیح بیشتر احتمالاً تکلیف شما را روشن می‌کند.
اگر فرد دچار بیماری‌های شدید روانی باشد بهترین اقدام مراجعه به روانپزشک است. منظور از بیماری‌های حاد، بیماری‌هایی است که شکل بیرونی شدیدی داشته و کنترل آن از اختیار فرد و نزدیکان او خارج است. بیماری‌هایی مانند شیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اوتیسم، فوبیاهای شدید و افسردگی‌های حاد ازجمله بیماری‌هایی هستند که نیازمند مراجعه به روانپزشک هستند.
اگر فرد مشکلات عمیق و طولانی‌مدتی در ارتباط خود با دیگران و محیط اطراف داشته باشد که به مدتی طولانی تمام زندگی او را تحت شعاع قرار داده است، روانکاو بهترین گزینه برای مراجعه است. مشکلاتی که ریشه در کودکی فرد و ناخودآگاه او داشته و اکنون برای درمان آن‌ها نیاز به ریشه‌یابی عمیق است. معمولاً افرادی که در کودکی یا گذشته خود اتفاقات تلخ و بزرگی را تجربه کرده‌اند، میراث آن اتفاقات را تا سال‌ها با خود به همراه می‌برند. تنها راه رهایی از این میراث، مراجعه به روانکاو است. اختلالات جنسی ازجمله مهم‌ترین اختلالاتی هستند که روانکاوی بهترین راه درمان آن‌ها است.
روانشناسی و به‌صورت کلی مشاوره، مناسب مشکلاتی است که شدت و حِدَّت کمتری دارند؛ مشکلاتی که بسیار رایج هستند و می‌توان گفت که تقریباً اکثر افراد تا حدودی با آن‌ها درگیر هستند. مشکلاتی که غالباً ناشی از عدم ایجاد ارتباط مناسب شکل می‌گیرد؛ مشکلات زناشویی، مشکلات خانوادگی، مشکلات تحصیلی، استرس‌ها و ترس‌های ناشی از عوامل بیرونی و … . مشاوره در انواع مختلف خود، بهترین راه‌حل و شاید بتوان گفت اولین راه‌حل برای همه انواع مشکلات روحی و روانی شما خواهد بود. در نهایت روانشناس، در صورت نیاز شما را به روانکاو و یا روانپزشک معرفی خواهد کرد.
